„PRZEGLĄD POWSZECHNY” I JEGO ROLA W KSZTAŁTOWANIU SPOŁECZNEJ I OBYWATELSKIEJ ODPOWIEDZIALNOŚCI MIESZKAŃCÓW II RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
DOI:
https://doi.org/10.34813/56coll2024Słowa kluczowe:
II Rzeczpospolita, „Przegląd Powszechny”, obywatelskość, Jan Urban SJ, Jan Rostworowski SJ, jezuiciAbstrakt
Artykuł wpisuje się w badania historyczno-pedagogiczne. Jego celem jest przedstawienie roli „Przeglądu Powszechnego” w procesie budowy społecznej i obywatelskiej odpowiedzialności mieszkańców II Rzeczypospolitej Polskiej. W styczniu 1884 roku jezuici z Krakowa przejęli wydawany od 1871 roku dwutygodnik literacko-polityczny „Przegląd Lwowski”. Głównym celem nowej redakcji czasopisma, które przyjęło formułę miesięcznika, było propagowanie wśród inteligencji zasad i reguł życia katolickiego, a także przybliżanie aktualnych problemów związanych z życiem kulturalnym, politycznym i społecznym. Szczególną rolę „Przegląd Powszechny” odgrywał w okresie II Rzeczpospolitej, wyróżniając się wysokim poziomem merytorycznym na tle ówczesnego piśmiennictwa katolickiego. Redakcja aktywnie włączyła się w proces budowania nowoczesnego społeczeństwa zaangażowanego społecznie oraz odpowiedzialnego za losy państwa. Autorzy niniejszego opracowania, dokonując analizy treści wybranych artykułów publikowanych w „Przeglądzie Powszechnym” w latach 1918–1939, jak również stosując metodę kontekstualną poprzez umiejscowienie badanych treści w kontekście szerszych wydarzeń historycznych, politycznych, społecznych i ekonomicznych, wskazali, że periodyk odgrywał rolę w formowaniu stanowiska środowisk katolickich w procesie formowania postaw obywatelskich mieszkańców Polski. Redakcji „Przeglądu Powszechnego” oraz środowiskom skupionym wokół miesięcznika udało się aktywnie włączyć do życia społecznego oraz politycznego II Rzeczpospolitej i do takiej aktywności zachęcić również czytelników czasopisma.
Bibliografia
Caro, L. (1922). Idea współdzielczości. Przegląd Powszechny, 155, 46–62.
Caro, L. (1924). Potrzeby poczucia państwowego u nas. Przegląd Powszechny, 163, 193–207.
Caro, L. (1930). Istota solidaryzmu. Przegląd Powszechny, 186, 149–163.
Caro, L. (1931). Przewrót w ekonomice społecznej. Przegląd Powszechny, 192, 167–176.
Krotoski, K. (1919a). Kultura i lojalność obywatelska, jako przedmiot wychowania młodzie-ży, Przegląd Powszechny, 141–142, 321–330.
Krotoski, K. (1919b). Kultura i lojalność obywatelska, jako przedmiot wychowania mło-dzieży, (ciąg dalszy). Przegląd Powszechny, 143–144, 53–59.
Krotoski, K. (1919c). Kultura i lojalność obywatelska, jako przedmiot wychowania młodzie-ży, (dokończenie). Przegląd Powszechny, 143–144, 151–161.
Morawski, M. (1884). Cel i zadania „Przeglądu Powszechnego”. Przegląd Powszechny, 1, 1–6.
Podoleński, S. (1929). O poszanowanie kobiety. Przegląd Powszechny, 181, 333–348.
Rostworowski, J. (1921). Społeczna rola ziemian. Przegląd Powszechny, 152, 289–299.
Rostworowski, J. (1922). O społeczne obowiązki ziemian, II. wyjaśnienie Ks. Rostworow-skiego. Przegląd Powszechny, 153, 116–119.
Rostworowski, J. (1923). Nacjonalizm, jego uprawnienia i etyczne granice. Przegląd Po-wszechny, 157, 97–116.
Urban, J. (1918a). O prawa obywatelskie dla kobiet. Przegląd Powszechny, 137–138(1–2), 276–293.
Urban, J. (1918b). O prawa obywatelskie dla kobiet. (Dokończenie). Przegląd Powszechny, 139–140(3–4), 414–431.
Urban, J. (1920). Drożyzna a sumienie obywatelskie (Na marginesie książki prof. A. Krzyża-nowskiego). Przegląd Powszechny, 145–146(1–2), 161–171.
Urban, J. (2018). O prawa obywatelskie dla kobiet. Wstępem opatrzył Grzegorz Górny. Biblioteka i Wydawnictwo Trybunału Konstytucyjnego.
Wasiutyński, W. (1938). Przemiany nowoczesnego państwa. Przegląd Powszechny, 217, 284–290.
Żółtowski, A. (1922). O społeczne obowiązki ziemian, I. Głos ze sfer ziemiańskich. Prze-gląd Powszechny, 153, 112–116.
Opracowania
Araszkiewicz, F. W. (1971). Wychowanie obywatelskie w okresie Drugiej Rzeczypospolitej. Wychowanie Obywatelskie, 4, 5–14.
Araszkiewicz, F. W. (1978). Ideały wychowawcze Drugiej Rzeczypospolitej. Wydawnictwo PWN.
Bernacki, W. (1997). Caro Leopold. W: M. Jaskólski (red.), Słownik historii doktryn poli-tycznych (t. 1, s. 323–325). Wydawnictwo Sejmowe.
Bystroń, J. S. (1933). Wychowanie państwowe. Kultura Pedagogiczna, 2, 97–111.
Chałasiński, J. (1933). Państwo i wychowanie państwowe. Uwagi socjologiczne. Kultura Pedagogiczna, 4, 380–407.
Gawin, M. (2015). Spór o równouprawnienie kobiet (1864–1919). Neriton.
Giza, W. (2015). Uzasadnienie idei solidaryzmu społecznego w koncepcji Leopolda Caro. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, 12(948), 7–28. https://doi.org/10.15678/ZNUEK.2015.0948.1202
Grzebień, L. (1981). Morawski Marian Ignacy. W: H.E. Wyczawski (red.), Słownik polskich teologów katolickich (t. 3, s. 160–166). Wydawnictwo Akademii Teologii Katolickiej.
Hlond, A. (1932). O chrześcijańskich zasadach życia państwowego. Dobra Prasa.
Jagielska, D. (2020). Female Educational Ideals in the oeuvre of Stanisław Podoleński. Biografistyka Pedagogiczna, 2, 35–54. https://doi.org/10.36578/bp.2020.05.11
Jagiełło, M. (1993). Trwałość i zmiana: szkice o „Przeglądzie Powszechnym” 1884–1918. Oficyna Przeglądu Powszechnego.
Klawek, A. (1948). Zarys dziejów teologii katolickiej w Polsce. Historia nauki polskiej w monografiach nr 33. Polska Akademia Umiejętności.
Kostkiewicz, J. (2012). Wychowanie prorodzinne w myśli społeczno-pedagogicznej ks. Sta-nisława Podoleńskiego (1887–1945). W: S. Cieślak, B. Topij-Stempińska (red.), Spo-łeczeństwo, kultura, wychowanie w poglądach polskich jezuitów okresu II Rzeczypo-spolitej (s. 141–167). Wydawnictwo WAM, Akademia Ignatianum w Krakowie.
Krajski, S. (2003). Filozofia społeczna w „Przeglądzie Społecznym” w latach 1884–1939. Wydawnictwo św. Tomasza z Akwinu.
Łysko, M. (2015). Udział kobiet w życiu publicznym II Rzeczypospolitej Polskiej. Miscel-lanea Historico-Iuridica, 14(1), 381-400. https://doi.org/10.15290/mhi.2015.14.01.23
Magiera, E. (2005). Wychowanie państwowe w szkołach powszechnych okresu międzywo-jennego (1918–1939). W: A. Dymer, T. Sikorski (red.), Państwo a wychowanie. Idee-mity-stereotypy (s. 177–187). Centrum Edukacyjne Archidiecezji Szczecińsko-Kamieńskiej i Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Szczecińskiego.
Mazan, B. (1990). „Przegląd Lwowski” o sprawie polskiej w konflikcie wschodnim (1875–1878). Prace Polonistyczne, 46, 131–158.
Meus, K. (2023). Between depression, stagnation and development: the social and economic situation of the Second Republic in the first years of independence (Until 1926). Se-lected issues. Trimarium. The History and Literature of Central and Eastern Europe-an Countries, 2(2), 11–36. https://doi.org/10.55159/tri.2023.0102.01
Mierzwa, J. (2023). What kind of Poland? Some Remarks on the efforts to establish the territory of Poland after World War I. Trimarium. The History and Literature of Cen-tral and Eastern European Countries, 1(1), 39–59. https://doi.org/10.55159/tri.2023.0101.03
Myśliński, J. (1965). Nakłady prasy społeczno-politycznej w Galicji w latach 1881–1913. Część druga. Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego, 4(2), 80–98.
Myśliński, J. (1969). Czasopiśmiennictwo naukowe w Galicji w dobie autonomicznej: uwa-gi wstępne. Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego, 8(4), 477–500.
Myśliński, J. (1976). Prasa polska w Galicji w dobie autonomicznej. W: J. Łojek, (red.), Prasa polska w latach 1864–1918 (s. 114–176). Instytut Badań Literackich PAN.
Natoński, B. (1976). Morawski (Dzierżykraj-Morawski) Marian Ignacy. W: W. Albrecht, E. Rostworowski (red.), Polski słownik biograficzny (t. 21, s. 736–737). Zakład Narodo-wy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Natoński, B. (1976). Powstanie i rozwój Wydawnictwa Apostolstwa Modlitwy. W: Z. Wil-kosz, L. Grzebień (red.), Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy 1872–1972. Historia, opracowania, bibliografia (s. 13–106). Wydawnictwo WAM.
Niezgoda, C. (1984). Myśl społeczna „Przeglądu Powszechnego” (1884–1939). Chrześcija-nin w Świecie, 16(10), 31–51.
Paczkowski, A. (1980). Prasa polska w latach 1918–1939. Instytut Badań Literackich. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Piech, S. (2000). Księdza Mariana Ignacego Morawskiego posługa myślenia. Folia Histori-ca Cracoviensia, 7, 221–227.
Polak, R. (2022). Leopold Caro (1864–1939). W: R. Skrzyniarz, D. Wojnarski (red.), Al-manach polskiej myśli ekonomicznej XX wieku. Ludzie – działalność – idee (s. 83–102). Akademia Zamojska.
Pyszka, S. (2017). Myśl społeczna jezuitów Prowincji Galicyjskiej w latach 1884–1918 na łamach „Przeglądu Powszechnego”. Rocznik Filozoficzny Ignatianum, 23(1), 75–127.
Radlińska, H. (1934). Rola kobiety w życiu społecznym. Przodownica, 4(1), 1–2.
Roszkowski, W. (1984a). Myśl społeczno-ekonomiczna w „Przeglądzie Powszechnym” 1884–1953. Przegląd Powszechny, 242(1), 23–33.
Roszkowski, W. (1984b). Myśl społeczno-ekonomiczna w „Przeglądzie Powszechnym” 1884–1953. Przegląd Powszechny, 242(2), 254–262.
Ślipko, T. (1972). Problematyka społeczna w publikacjach Wydawnictwa Apostolstwa Mo-dlitwy. W: Z. Wilkosz, L. Grzebień (red.), Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy 1872–1972. Historia, opracowania, bibliografia (s. 167-175). Wydawnictwo WAM.
Topij-Stempińska, B. (2009). Działalność edukacyjna Krucjaty Eucharystycznej w Polsce międzywojennej. Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna „Ignatianum” w Krakowie.
Topij-Stempińska, B. (2014). A Polish person – patriot or a Polish person – citizen. The Specificity of education and educational dilemmas in Poland in the years 1918–1939. Annali di storia dell'educazione, 21, 234–244.
Topij-Stempińska, B. (2015). Dyskurs o rodzinie na łamach „Przeglądu Powszechnego” w II Rzeczypospolitej. Wychowanie w Rodzinie, 2, 139–154.
https://doi.org/1023734/wwr20152.139.154
Tuszowski, J. (1932). O. Marjan Morawski T.J. (1845–1901). Wydawnictwo Księży Jezui-tów.
Tyrowicz, M. (1970). Krotoski Kazimierz Michał. W: E. Rostworowski (red.), Polski słow-nik biograficzny (t. 15, s. 346–348). Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnic-two PAN.
Załęski, S. (1906). Jezuici w Polsce. T. 5, cz. 2: Jezuici w Polsce porozbiorowej 1820–1905. Drukarnia W. L. Anczyca
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Beata Topij-Stempińska, Łukasz Burkiewicz
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
