WSPARCIE SPOŁECZNE NAUCZYCIELI A DOŚWIADCZANY STRES ZAWODOWY
DOI:
https://doi.org/10.34813/58coll2024Słowa kluczowe:
Wsparcie społeczne, stres, rezyliencja, nauczyciel, szkoła, trudnościAbstrakt
Artykuł dotyczy ważnej poznawczo kwestii, obejmującej wsparcie społeczne nauczycieli w kontekście doświadczanego stresu zawodowego. Omówiono w nim zakres teoretyczny analizowanych pojęć. Dokonano charakterystyki rodzajów wsparcia społecznego w odniesieniu do doświadczanego przez pedagogów stresu zawodowego w ich profesjonalnej aktywności. Ustalono związek wsparcia społecznego ze stresem, ujemnie wpływającego na realizację obowiązków zawodowych. Dzięki analizie materiału empirycznego ustalono zależności łączące wsparcie społeczne z poziomem stresu zawodowego. Podkreślono, iż w pracy nauczyciela stres nie wpływa znacząco na spostrzeganie wsparcia, a co się z tym wiąże –jakość wykonywanej pracy pedagogicznej.
Bibliografia
Borucka, A. Pisarska, A. (2012). Koncepcja resilience – czyli jak można pomóc dzieciom i młodzieży z grup podwyższonego ryzyka. W: Nowe wyzwania w wychowaniu i profilaktyce. Materiały konferencyjne (s. 82–96). Ośrodek Rozwoju Edukacji.
Caplan, G. (1984). Środowiskowy system oparcia a zdrowie jednostki, Nowiny Psychologiczne, 2–3, 92–114.
Cieśleńska, B. (2009). Odpowiedzialność zawodowa nauczyciela. Studium teoretyczno-empiryczne. Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora.
Chudzicka, A. (1998). Potrzeba afiliacji i otrzymywane wsparcie społeczne u osób bezrobotnych. Chowanna, 1(10), 60–68. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Cohen, S., Underwood, L. G., Gottlieb, B. H. (Eds.). (2000). Social support and intervention. A guide for health and social scientists. Oxford University Press.
https://doi.org/10.1093/med:psych/9780195126709.001.0001
Dudek, B. Koniarek, J. (2008). Wsparcie społeczne jako modyfikator procesu stresu – wybrane problemy teoretyczne i narzędzia pomiaru. Medycyna Pracy, 54(4), 427–435.
Dunkel- Schetter, C., Lazarus, R., Folkman, S. (1987). Corelates of social support recipt. Journal of Personality and Social Psychology, 53(1), 7–80. https://doi.org/10.1037//0022-3514.53.1.71
Gaś, Z. B. (2004). Kwestionariusz SWZN jako narzędzie analizy jakości funkcjonowania zawodowego nauczycieli w sytuacji stresowej. W: Z. Gaś (red.), Badanie zapotrzebowania na profilaktykę w szkole. Poradnik dla szkolnych liderów profilaktyki (s. 61–75). Fundacja „Masz Szansę”.
Grzegorzewska, M. K. (2008). Wpływ zmian wynikających z reformy oświaty na poziom stresu w grupie zawodowej nauczycieli. W: B. Muchacka, M. Szymański (red.), Nauczyciel w świecie współczesnym (s. 69–82). Oficyna Wydawnicza ,,Impuls”.
Grzegorzewska, M. K. (2019). Uwarunkowania poczucia zdrowia, stresu i wypalenia zawodowego nauczycieli a praktyczne wykorzystanie teorii zachowania zasobów autorstwa Stevana E. Hobfolla. Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Górniewicz, J. (1997). Metafizyka wsparcia społecznego - od tolerancji do pomocy. Wychowanie Na Co Dzień, 3, 16–18.
Hart, A. D. (2005). Adrenalina a stres. Wydawnictwo „W drodze".
Heller, K., Swindle, R. W. (1983). Social Networks, perceived social support and coping with stress. W: R.D. Felner, L.A. Jason, J. N. Moritsugu, S. S. Farber (red.), Preventive Psychology (s. 87–103). Pergamon Prress.
Kocór, M. (2019). Wypalenie zawodowe nauczycieli. Diagnoza, wsparcie profilaktyka. Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego & Towarzystwo Naukowe „Societas Vistulana”.
Lazarus, R. (1998). Ocena poznawcza. W: P. Ekman, R. J. Davidson (red.), Natura emocji (przekł. B. Wojciszke, s. 183–190). Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Malisz, A. (2019). Nauczyciel wobec współczesnych zjawisk stresogennych w miejscu pracy – wielowymiarowość konsekwencji i przyczyn. Studia Pedagogika Ignatiana, 22(1), 87–97. https://doi.org/10.12775/10.12775/SPI.2019.1.005
Ogińska- Bulik, N. (2006). Stres w zawodach usług społecznych. Źródła, konsekwencje, zapobieganie. Difin.
O’Reilly, P. (1988). Methodological Issues in Social Support and Social Network Research. Social Science Medicine, 26, 863–873. https://doi.org/10.1016/0277-9536(88)90179-7
Pisula, E. (1998). Psychologiczne problemy rodziców dzieci z zaburzeniami rozwoju. Uniwersytetu Warszawskiego.
Pyżalski, J. (2008). Co stresuje nauczycieli. Remedium, 7–8, 6–7.
Salye, H. (1978). Stres okiełznany, przekł. T. Zalewski. Państwowy Instytut Wydawniczy.
Sęk, H. (1986). Wsparcie społeczne – co zrobić, aby stało się pojęciem naukowym?. Przegląd Psychologiczny, XXIX, (3), 791–799.
Sęk, H. (2008). Pomoc psychologiczna w rozwiązywaniu problemów, W: H. Sęk (red.), Psychologia kliniczna (s. 246–255). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Sęk, H., Cieślak, E. (2012). Wsparcie społeczne, sposoby definiowania, rodzaje i źródła wsparcia, wybrane koncepcje teoretyczne. W: H. Sęk, R. Cieślak (red.), Wsparcie społeczne, stres i zdrowie (s. 12). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Sęk, H. (2007). Wprowadzenie do psychologii klinicznej. Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Schachter, S. (1959). A psychology of afiliation: Experiment studies of the sources of gregariousness. Stanford University Press.
Szczepankowska, J. (2007). Stres w zawodzie nauczyciela – próba charakterystyki. Zeszyty Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Witelona w Legnicy, 2, 129–136).
Szczęsna, A. (2010). Wsparcie społeczne w rozwoju zawodowym nauczycieli. Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Szempruch, J., Szymański, M., Cieśleńska, B., Potyrała, K. (2023). The School and the Teacher Facing the Challenges of the Present and the Future. V & R.
https://doi.org/10.14220/9783737016223
Szempruch, J. (2013). Pedeutologia. Studium teoretyczno-pragmatyczne. Oficyna Wydawcznicza ,,Impuls”.
Szlachta, E. (2009). Próba adaptacji i walidacji polskiej wersji The Interpersonal Support Evaluation List (ISEL) – Kwestionariusza Spostrzeganego Wsparcia Społecznego. Przegląd Psychologiczny, 52(4), 433–451.
Szwajca, K. (2014). Sprężystość (resilience) i odpowiedzi na doświadczenia urazowe – fascynujący i trudny obszar badań. Psychiatria Polska, 48(3), 563–572.
Tucholska, S. (1996). Stres w zawodzie nauczyciela, Psychologia Wychowawcza, 5, 408.
Sztompka, P. (2009). Socjologia. Analiza społeczeństwa. Znak.
Wawrzyniak-Beszterda, R. (2021). Wsparcie na starcie? Z doświadczeń biograficznych początkujących nauczycieli. Biografistyka Pedagogiczna, 1, 380–382.
https://doi.org/10.36578/BP.2021.06.28
Zarzycka, D., Śpila, B., Wrońska, I., Makara-Studzińska, M. (2010). Analiza walidacyjna wybranych aspektów Skali Oceny Wsparcia Społecznego – Interpersonal Support Evaluation List-40 v General Population (ISEL-40 v. GP). Psychiatria, 7(3), 83–94.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Jolanta Szempruch, Beata Cieśleńska, Alicja Skibicka- Piechna
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
