FORMA MYŚLENIA I DZIAŁANIA PEDAGOGICZNEGO JAKO KATEGORIA PEDAGOGICZNA: TEORIA – PRAKTYKA – BADANIA
DOI:
https://doi.org/10.34813/54coll2024Słowa kluczowe:
forma, myślenie i działanie pedagogiczne, teoria, badania, praktyka edukacyjnaAbstrakt
Przedmiotem artykułu jest kategoria formy myślenia i działania pedagogicznego, traktowana jako podstawa modernizowania praktyki edukacyjnej i prowadzenia badań oświatowych. Zagadnienie to odnosi się z jednej strony do ogólnych kontekstów teoretycznych, w tym racjonalności ludzkiego bycia w świecie oraz jej związku z sposobem myślenia i działania człowieka, z drugiej zaś do instrumentalnej redukcji w polskim dyskursie dydaktycznym formy do tzw. formy organizacyjnej kształcenia. Zgodnie z zaprezentowanym stanowiskiem forma myślenia i działania pedagogicznego nie utożsamia się z metodą wychowania ani metodą nauczania, lecz je warunkuje. Heurystyczny potencjał kategorii formy odnosi się do trzech obszarów pedagogicznej praxis: kształtowania interakcji pedagogicznych na zasadzie wzajemnego uznawania się przez uczestniczące w nich podmioty, wdrażania czynności edukacyjnych nakierowanych na wywołanie (samo)kształcenia u ich adresatów oraz waloryzacji pedagogicznego charakteru tych czynności w oparciu o to samo kryterium. Wskazanym obszarom odpowiadają trzy pola eksploracji badawczej: forma jako relacja pedagogiczna, forma jako zasada współdziałania w ramach czynności edukacyjnych oraz forma jako kryterium ewaluacji działania pedagogicznego.
Bibliografia
Baranowski, M. (1888). Pedagogika i dydaktyka. Gubrynowicz i Schmidt.
Barth, K. (1991). Podstawowa forma człowieczeństwa. W: B. Baran (red.), Filozofia dialogu (s. 133–174). Znak.
Benner, D. (2008). Edukacja jako kształcenie i kształtowanie. Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Benner, D. (2015). Pedagogika ogólna. Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Benner, D. (2019). Über die eigenlogische Normativität der Erziehung und ihre Bezüge zu den anderen Normativitätsansprüchen. Vierteljahresschrift für Wissenschaftliche Pädagogik, 95, 317–332.
Benner, D. (2021). Zarys ogólnej dydaktyki nauki. Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Benner, D. (2023). On affirmativity and non-affirmativity in the context of theries of education and Bildung. W: M. Uljens, A. von Oettingen (Eds.), Non-affirmative Theory of Education and Bildung (s. 21–59). Springer.
Benner, D. (brw). Lehren als didaktische Handlungsform der Erziehung (w druku).
Benner, D., Stępkowski, D. (2012). Jaskinia jako metafora opisująca procesy kształcenia. Studium transformacji Platońskiej opowieści o jaskini w dyskursach edukacyjnych.
W: S. Sztobryn, M. Wasilewski, M. Rojek (red.), Metamorfozy filozofii wychowania od antyku do współczesności (s. 15–34). Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Berner, H. (2006). Współczesne kierunki pedagogiczne. W: B. Śliwerski (red.), Pedagogika. Podstawy nauk o wychowaniu (s. 195–275). Gdańskie Wydawnictwo Pedagogiczne.
Choynacki, W. I. (1815). Zasady pierwiastkowe pedagogiki i metodyki. Drukarnia W. Dąbrowskiego.
Dewey, J. (1978). Demokracja i wychowanie. Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Naukowej.
Eco, U. (1973). Dzieło otwarte. Forma i nieokreśloność w poetykach współczesnych. „Czytelnik”.
Gadamer, H.-G. (1993). Wokół rozumienia. Studia i szkice z hermeneutyki. Wydawnictwo Naukowe PAT.
Gara, J. (2009). Od filozoficznych podstaw wychowania do ejdetycznej filozofii wychowania. Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Gara, J. (2021). Istnienie i wychowanie. Egzystencjalne inspiracje myślenia i działania pedagogicznego. Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Godoń, R. (2012). Między myśleniem a działaniem. O ewolucji anglosaskiej filozofii edukacji. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Grotowski, J. (2007). Ku teatrowi ubogiemu. Instytut im. Jerzego Grotowskiego.
Habermas, J. (2015). Teoria działania komunikacyjnego. Przyczynek do krytyki rozumu funkcjonalnego. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Husserl, E. (1989). Wykłady z fenomenologii wewnętrznej świadomości czasu. WPN.
Husserl, E. (2000). Badania logiczne. Badania dotyczące fenomenologii i teorii poznania.
T. II, cz. I-II. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Ingarden, R. (1987). Spór o istnienie świata. T. II, cz. 1. PWN.
Jaeger, W. (2001). Paideia. Formowanie człowieka greckiego. Fundacja Aletheia.
Kaczyńska, W. (1992). Przedzałożeniowość myślenia i postępowania pedagogicznego. IPSiR UW.
Kędzierska, J. (2003). Formy organizacyjnej kształcenia. W: T. Pilch (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku (t. I, s. 1161–1166). Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Kozielecki, J. (1987). Koncepcja transgresyjna człowieka. PWN.
Kozielecki, J. (2007). Psychotransgresjoniazm. Nowy kierunek w psychologii. Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Kupisiewicz, Cz. (2012). Dydaktyka. Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Kupisiewicz, Cz., Kupisiewicz, M. (2009). Słownik pedagogiczny. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kwangki, K., Berard ,T. (2009). Typification in Society and Social Science: The Continuing Relevance of Schutz’s Social Phenomenology. Human Studies, 3, 263–289.
Łaciak, P. (2003). Platonistyczne i Kantowskie pojęcie a priori w fenomenologii Edmunda Husserla. W: Cz. Głombik, A. J. Noras (red.), Wokół Badań logicznych. W stulecie ukazania się dzieła Edmunda Husserla (s. 51–66). Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Łukasiewicz, D. (1996). Kategoria stanu rzeczy w badaniach logicznych Edmunda Husserla. Kwartalnik Filozoficzny, 4(24), 63–87.
Madison, G.B. (1993). Hermeneutyka Husserla jako przyczynek do dyskusji na temat wyjaśniania i rozumienia. W: Z. Krasnodębski, K. Nellen (red.), Świat przeżywany (s. 186–212). PIW.
Milerski, B., Śliwerski, B. (red.). (2000). Pedagogika. Leksykon PWN. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Muszyński, H. (1976). Zarys teorii wychowania. PWN.
Natanson, M. (1970). Phenomenology and typification: A study in the philosophy of Alfred Schutz. Social Research, 1(37), 1–22.
Nawroczyński, B. (1957). Zasady nauczania. Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
Okoń, W. (1959). Organizacyjne formy nauczania. W: B. Suchodolski (red.), Zarys pedagogiki (t. II, s. 407–420). PWN.
Okoń, W. (1998). Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej. Wydawnictwo „Żak”.
Okoń, W. (2001). Nowy słownik pedagogiczny. Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Radlińska, H. (1937). Współczesne formy pracy oświatowej. W: S. Łempicki, W. Gottlieb, B. Suchodolski, J. Włodarski (red.), Encyklopedja wychowania (t. III, s. 611–634). „Nasza Księgarnia.
Ricoeur, P. (1996). Fenomenologia i hermeneutyka: wychodząc od Husserla… Kwartalnik Filozoficzny, 3(24), 149–181.
Sarnowski, S. (1993). O krytyce rozumu pedagogicznego. W: S. Sarnowski (red.), Krytyka rozumu pedagogicznego (s. 9–31). WSP.
Scheler, M. (1986). Istota i formy sympatii. PWN.
Schütz, A. (1967). The Phenomenology of the Social World. Evanston: Northwestern University Press.
Schütz, A. (2012). O wielości światów. Zakład Wydawniczy „NOMOS”.
Seredyński, W. (1868). Pedagogia polska w zarysie. Wild.
Sidorek, J. (2000). Słowo wstępne. W: E. Husserl, Badania logiczne. Badania dotyczące fenomenologii i teorii poznania (t. II, cz. I, s. XV–LXIV). PWN.
Sośnicki, K. (1937). Dydaktyka ogólna. W: S. Łempicki, W. Gottlieb, B. Suchodolski, J. Włodarski (red.), Encyklopedja wychowania (t. II, s. 75–147). „Nasza Księgarnia”.
Sośnicki, K. (1959). Dydaktyka ogólna. Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
Stępkowski, D. (2011). Poza alternatywą: adaptacja – emancypacja. W kierunku nieafirmacyjnej pedagogiki ogólnej. W: T. Hejnicka-Bezwińska (red.), Pedagogika ogólna. Dyskursy o statusie naukowym i dydaktycznym (s. 167–178). Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
Suchodolski, B. (1936). Wychowanie moralno-społeczne. W: S. Łempicki, W. Gottlieb, B. Suchodolski, J. Włodarski (red.), Encyklopedja wychowania (t. I, cz. 2, s. 868–942). „Nasza Księgarnia”.
Suchodolski, B. (1959). Społeczeństwo i kultura doby współczesnej a wychowanie.
W: B. Suchodolski (red.), Zarys pedagogiki (t. I, s. 347–384). PWN.
Terlecka, W. (2003). Formy wychowania. W: W: T. Pilch (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku (t. I, s. 1172–1177). Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Tischner, J. (2002). Myślenie według wartości. Wydawnictwo Znak.
Trentowski, B.F. (1842). Chowanna czyli system pedagogiki narodowej, t. I–II. Księgarnia Nowa.
Wierciński, A. (2019). Existentia Hermeneutica: Understanding as the Mode of Being in the World. Verlag LIT.
Znaniecki, F. (1987). Elementy rzeczywistości praktycznej. W: tenże, Pisma filozoficzne (t. I, s. 77–112). PWN.
Żemło, M. (1995). Fenomenologiczna metodologia Alfreda Schütza. Principia, 13–14, 247–255.
Żemło, M. (2016). Co to znaczy rozumieć? Alfreda Schütza koncepcja świata życia jako perspektywa poznawcza i metodologiczna. Roczniki Nauk Społecznych, 4(8), 67–94. https://doi.org/10.18290/rns.2016.44.4-4
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Dariusz Stępkowski, Jarosław Gara
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
