MINDFULNESS JAKO PROPOZYCJA WSPIERANIA ROZWOJU SPOŁECZNEGO, EMOCJONALNEGO I POZNAWCZEGO DZIECKA W WIEKU WCZESNOSZKOLNYM – PRZEGLĄD WYBRANYCH BADAŃ I PRAKTYK PEDAGOGICZNYCH
DOI:
https://doi.org/10.34813/57coll2024Słowa kluczowe:
mindfulness, interwencje oparte na uważności, edukacja wczesnoszkolna, rozwój społeczny, rozwój emocjonalny, rozwój poznawczyAbstrakt
Niniejszy przeglądowy artykuł podejmuje problematykę stosowania praktyk opartych na uważności w środowisku szkolnym. Celem pracy jest zdefiniowanie mindfulness oraz ukazanie doniesień z badań potwierdzających skuteczność interwencji opartych na uważności, prowadzonych w szkole. Wyniki przedstawionych badań dokumentują poprawę funkcjonowania uczniów w sferze społecznej, emocjonalnej oraz poznawczej. Dokonany przegląd sugeruje, że korzystanie z programów opartych na uważności może stanowić wsparcie nauczyciela, wychowawcy, pedagoga w trosce o prawidłowy rozwój społeczny, emocjonalny i poznawczy ucznia w wieku wczesnoszkolnym. Ze względu na zróżnicowanie w zakresie czasu trwania interwencji obszar ten wymaga dalszych analiz i weryfikacji wyników.
Bibliografia
Amundsen, R., Riby, L. M., Hamilton, C., Hope, M., McGann, D. (2020). Mindfulness in primary school children as a route to enhanced life satisfaction, positive outlook and ef-fective emotion regulation. BMC Psychology, 8(71). https://doi.org/10.1186/s40359-020-00428-y
Appelt, K. (2016). Wiek szkolny. Jak rozpoznać potencjał dziecka? W: A. I. Brzezińska (red.), Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa (s. 259–301). Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Bernay, R., Graham, E., Devcich, D. A., Rix, G., Rubie-Davies, C. M. (2016). Pause, breathe, smile: A mixed-methods study of student wellbeing following participation in an eight-week, locally developed mindfulness program in three New Zealand schools. Advances in School Mental Health Promotion, 9(2), 90–106.
https://doi.org/10.1080/1754730X.2016.1154474
Biegel, G., Brown, K. W. (2010). Assessing the efficacy of an adapter in-class mindfulness-based training program for school-age children: A pilot study. http://www.mindfulschools.org/pdf/Mindful%20Schools%20Pilot%20Study%20Whitepaper.pdf
Bishop, S. R., Lau, M., Shapiro, S., Carlson, L., Anderson, N. D., Carmody, J., Segal, Z. V., Abbey, S., Speca, M., Velting, D., Devins, G. (2004). Mindfulness: A proposed operational definition. Clinical Psychology: Science and Practice, 11(3), 230–241. https://doi.org/10.1093/clipsy.bph077
Black, D. S., Fernando, R. (2014). Mindfulness training and classroom behaviour among lower-income and ethnic minority elementary school children. Journal of Child and Family Studies, 23(7), 1242–1246. https://doi.org/10.1007/s10826-013-9784-4
Black, D.S. (2016). Mindfulness training for children and adolescents: A state of the-science review. W: K. W. Brown, J. D. Creswell, R. M. Ryan (Eds.), Handbook of mindful-ness: Theory, research, and practice. Guilford.
Błaszczak, A. (2018). Wpływ Treningu Redukcji Stresu opartego na uważności (MBSR) na zdrowie fizyczne. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio J – Paeda-gogia – Psychologia, 31(1), 61–73.
Brzezińska, A. I., Nowotnik, A. (2012). Funkcje wykonawcze a funkcjonowanie dziecka w środowisku przedszkolnym i szkolnym. Edukacja, 1(117), Instytut Badań Edukacyj-nych. http://jbc.bj.uj.edu.pl/Content/408992/PDF/1-4-brzezinska-nowotnik-funkcje-wykonawcze-a-funkcjonowanie-dziecka.pdf
Carvalho, J. S., Pinto, A. M, Maroco, J. (2017). Results of a mindfulness-based social-emotional learning program on portuguese elementary students and teachers: a quasi-experimental study. Mindfulness, 8, 337–350. https://doi.org/10.1007/s12671-016-0603-z
Cozzolino, M., Vivo, D. R., Celia, G. (2022). School-Based Mind–Body Interventions: A research review. Human Arenas, 5, 262–278. https://doi.org/10.1007/s42087-020-00163-1
Dreyfus, G. (2011). Is mindfulness present-centred and non-judgmental? A discussion of the cognitive dimensions of mindfulness. W: J. Williams, J. Kabat-Zinn (Eds.), Mindful-ness. Diverse Perspectives on its Meaning, Origins and Applications (s. 41–54). Routledge. https://doi.org/10.1080/14639947.2011.564815
Dunning, D. L., Griffiths, K., Kuyken. W., Crane, C., Foulkes, L., Parker, J., Dalgleish, T. (2019). The effects of mindfulness-based interventions on cognition and mental health in children and adolescents – a meta-analysis of randomized controlled trials. Journal of child psychology and psychiatry, 60(3), 244–258. https://doi.org/10.1111/jcpp.12980
Emerson, L. M., Nabinger de Diaz, N., Sherwood, A., Waters, A., Farrell, L. (2020). Mind-fulness interventions in schools: Integrity and feasibility of implementation. Interna-tional Journal of Behavioral Development, 44(1), 62–75.
https://doi.org/10.1177/0165025419866906
Flook, L., Smalley, S. L., Kitil, M. J., Galla, B. M., Kaiser-Greenland, S., Locke, J., Ishijima, E., Kasari, C. (2010). Effects of mindful awareness practices on executive functions in elementary school children. Journal of Applied School Psychology, 26(1), 70–95. https://doi.org/10.1080/15377900903379125
Galla, B. M., Kaiser-Greenland, S., Black, D. S. (2016). Mindfulness training to promote self-regulation in youth: Effects of the Inner Kids Program. W: K. Schonert-Reichl, R. Roeser (Eds.), Handbook of Mindfulness in Education. Mindfulness in Behavioral Health (s. 295–311). Springer. https://doi.org/10.1007/978-1-4939-3506-2_19
Ghiroldi, S., Scafuto, F., Montecucco, N. F., Presaghi, F., Iani, L. (2020). Effectiveness of a School-Based Mindfulness Intervention on children’s internalizing and externalizing problems: The Gaia Project. Mindfulness, 11, 2589–2603.
https://doi.org/10.1007/s12671-020-01473-9
Góralska, R. (2019). Uważność: technika uczenia się czy droga wspierania (samo)rozwoju? Rocznik Andragogiczny, 26, 109–124. https://doi.org/10.12775/RA.2019.006.
Hanh, T. N., Weare, K. (2018). Szczęśliwi nauczyciele zmieniają świat. Praktyka uważności dla nauczycieli i uczniów. Mamania.
Holm, M. (2022). Mindfulness and more: Spiritual forms of meditation. W: Y. Altman, J. Neal, W. Mayrhofer (Eds.), Workplace Spirituality. Making a Difference (s. 225–232). De Gruyter. https://doi.org/10.1515/9783110711349.
Jarukasemthawee, S., Pisitsungkagarn, K. (2021). Mindfulness and eudaimonic well-being: The mediating roles of rumination and emotion dysregulation. International Journal of Adolescent Medicine and Health, 33(6), 347–356. https://doi.org/10.1515/ijamh-2021-0009.
Kabat-Zinn, J. (1990). Full catastrophe living: using the wisdom of your mind to face stress, pain and illness. Bantam Dell.
Kabat-Zinn, J. (2005). Wherever you go there you are. Hyperion Books.
Kabat-Zinn, J. (2012). Mindfulness for beginners: Reclaiming the present moment – and your life. Sounds True.
Kallapiran, K., Koo, S., Kirubakaran, R., Hancock, K. (2015). Effectiveness of mindfulness in improving mental health symptoms of children and adolescents: A meta-analysis. Child and Adolescent Mental Health, 20(4), 182–194. https://doi.org/10.1111/camh.12113
Kamza, A. (2014). Rozwój dziecka. Wczesny wiek szkolny (wiek 5/6–8/9 lat). W: A. Brze-zińska (red.), Niezbędnik dobrego nauczyciela. Instytut Badań Edukacyjnych.
Klingbeil, D. A., Renshaw, T. L., Willenbrink, J. B., Copek, R. A., Chan, K., Haddock, Clifton, J. (2017). Mindfulness-based interventions with youth: a comprehensive meta--analysis of group design studies. Journal of School Psychology, 63, 77–103. https://doi.org/10.1016/j.jsp.2017.03.006
Lantieri, L., Nambiar, M., Harnett, S., Kyse, E. N. (2016). Cultivating inner resilience in educators and students: the Inner Resilience Programme. W: K. Schonert-Reichl, R. Roeser (Eds.), Handbook of mindfulness in education: Integrating theory and research into practice (119–132). Springer. https://doi.org/10.1007/978-1-4939-3506-2_8
Lyons, K. E., DeLange, J. (2016). Mindfulness matters in the classroom: the effects of mindfulness training on brain development and behaviour in children and adolescents. W: K. Schonert-Reichl, R. Roeser (Eds.), Handbook of mindfulness in education: Inte-grating theory and research into practice (271–283). Springer. https://doi.org/10.1007/978-1-4939-3506-2_17
Mark, J., Williams, J. M., Kabat-Zinn, J. (2011). Mindfulness: Diverse perspectives on its meaning, origins, and multiple applications at the intersection of science and dharma. W: J. Williams, J. Kabat-Zinn (Eds.), Mindfulness. Diverse perspectives on its mean-ing, origins and applications. Routledge. https://doi.org/10.1080/14639947.2011.564811
Maynard, B. R., Solis, M. R., Miller, V. L., Brendel, K. E. (2017). Mindfulness-based Interventions for improving cognition, academic achievement, behaviour, and socio-emotional functioning of primary and secondary school students. Campbell Systematic Reviews, 5. https://doi.org/10.4073/csr2017.5
Meiklejohn, J., Phillips, C., Freedman, M. L., Griffin, M. L., Biegel, G., Roach, A., Frank, J., Burke, C., Pinger, L., Soloway, G., Isberg, R., Sibinga, E., Grossman, L., Saltzman, A. (2012). Integrating mindfulness training into K-12 education: fostering the resilience of teachers and students. Mindfulness, 3(4), 291–307. https://doi.org/10.1007/s12671-012-0094-5
MEN. (2017). Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 roku w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy pro-gramowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepeł-nosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej. Dz.U. 2017, poz. 356, nr 2.
Monteiro, L. M. (2015). Dharma and distress: buddhist teachings that support the psycho-logical principles in a Mindfulness Program. W: E. Shonin, W. Van Gordon, N. Singh (Eds.), Buddhist foundations of mindfulness. Mindfulness in behavioral health (181–215). Cham: Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-319-18591-0_10
Napoli, M., Krech, P. R., Holley, L. C. (2005). Mindfulness training for elementary school students. Journal of Applied School Psychology, 21(1), 99–125.
https://doi.org/10.1300/J370v21n01_05
Nguyen, T. U., Dorjee, D. (2022). Impact of a mindfulness-based school curriculum on emotion processing in Vietnamese pre-adolescents: An event-related potentials study. Developmental Science. https://doi.org/10.1111/desc.13255
Odgers, K., Dargue , N., Creswell, C., Jones , M. P., Hudson, J. L. (2020). The limited effect of mindfulness-based interventions on anxiety in children and adolescents: A me-ta-analysis. Clinical Child and Family Psychology Review, 23(3), 407–426.
https://doi.org/10.1007/s10567-020-00319-z
Porter, B., Oyanadel, C., Sáez-Delgado, F., Andaur, A., Peñate, W. (2022). Systematic review of mindfulness-based interventions in child-adolescent population: A develop-mental perspective. European Journal of Investigation in Health Psychology and Edu-cation, 12(8), 1220–1243. https://doi.org/10.3390/ejihpe12080085
Phan, M. L., Renshaw, T. L., Caramanico, J., Greeson, J. M., MacKenzie, E., Atkinson-Diaz, Z., Doppelt, N., Tai, H., Mandell, D. S., Nuske, H. J. (2022). Mindfulness-based school interventions: a systematic review of outcome evidence quality by study design. Mindfulness, 13, 1591–1613. https://doi.org/10.1007/s12671-022-01885-9
Ricarte, J. J., Ros, L., Latorre, J. M., Beltrán, M. T. (2015). Mindfulness-based interven-tion in a rural primary school: effects on attention, concentration and mood. Interna-tional Journal of Cognitive Therapy, 8(3), 1–11. https://doi.org/10.1521/IJCT_2015_8_03
Schaffer, R. H. (2018). Psychologia dziecka. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Shonin, E., Van Gordon, W., Griffiths, M. D. (2015). Mindfulness in psychology: A breath of fresh air? The Psychologist: Bulletin of the British Psychological Society, 28, 28–31. http://irep.ntu.ac.uk/id/eprint/25968/1/221445_2981.pdf
Shonin, E., Van Gordon, W., Singh, N. N. (2016). Mindfulness and Buddhist Practise. W: E. Shonin, W. Van Gordon, N. N. Singh (Eds.), Buddhist Foundations of Mindful-ness. Mindfulness in Behavioral Health (1–6). Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-319-18591-0_1
Snel, E. (2015). Uważność i spokój żabki. CoJaNaTo.
Snel, E. (2018). Moja supermoc. Uważność i spokój żabki. Historie, gry i zabawy Mindful-ness. CoJaNaTo.
Vickery, C. E, Dorjee, D. (2017). Mindfulness training in primary schools decreases nega-tive affect and increases meta-cognition in children. Frontiers in Psychology, 6. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2015.02025
Villalba, M. J. A., Rubio, D. A., Díaz, M. A. P. (2022). Multilevel meta-analysis of school mindfulness-based intervention programs in Spain. Revista de Psicodidáctica (English ed.), (27)2, 109–117. https://doi.org/10.1016/j.psicoe.2022.05.002
Weare, K. (2018). The evidence for mindfulness in schools for children and young people. https://mindfulnessinschools.org/wp-content/uploads/2018/04/Weare-Evidence-Review-Final.pdf
Weare, K. (2019). Mindfulness and contemplative approaches in education. Current Opinion in Psychology, 28, 321–326. https://doi.org/10.1016/j.copsyc.2019.06.001
Weijer-Bergsma, E., Langenberg, G., Brandsma, R., Oort, F. J., Bogels, S. M. (2014). The effectiveness of a school-based mindfulness training as a program to prevent stress in elementary school children. Mindfulness, 5(3), 238–248. https://doi.org/10.1007/s12671-012-0171-9
Zenner, C., Herrnleben-Kurz, S., Walach, H. (2014). Mindfulness-based interventions in schools – A systematic review and meta-analysis. Frontiers in Psychology, 5, 1–20. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2014.00603
Zoogman, S., Goldberg, S. B., Hoyt, W. T., Miller, L. (2015). Mindfulness interventions with youth: A meta-analysis. Mindfulness, 6(2), 290–302. https://doi.org/10.1007/s12671-013-0260-4
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Sylwia Wilczyńska-Aleksandrowicz
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
