SOCJALIZACJA RODZICIELSKA W PERSPEKTYWIE WARUNKOWANIA INSTRUMENTALNEGO STOSOWANEGO WOBEC MŁODZIEŻY NIEPRZYSTOSOWANEJ ORAZ NIEPRZEJAWIAJĄCEJ DEFICYTÓW SPOŁECZNYCH
DOI:
https://doi.org/10.34813/05coll2025Słowa kluczowe:
socjalizacja, warunkowanie instrumentalne, wzmocnienie pozytywne, kara negatywna, młodzież, nieprzystosowanieAbstrakt
Rodzice, socjalizując dzieci, zazwyczaj stosują wobec nich wzmocnienia pozytywne lub, w geście sprzeciwu na ich zachowanie, wzmocnienia o charakterze kary negatywnej. Założenia teoretyczne w raporcie wywodziły się z koncepcji warunkowania instrumentalnego, w której uważa się, że wzmocnienie typu (kara, nagroda) prowadzi do socjalizacji. W analizach statystycznych chciano sprawdzić, jakie wzmocnienia stosują rodzice w procesie socjalizacji w zależności od przystosowania społecznego młodzieży w wieku 15–17 lat. Do analiz pozyskano dane od 100 osób nieprzystosowanych społecznie i 100 nieprzejawiających deficytów socjalizacyjnych. Celem badań było określenie dominującej formy stosowania przez rodziców w procesie socjalizacji wzmocnień II typu w zależności od przystosowania młodzieży. Założono, że rodzice w procesie socjalizacji nie stosują istotnie różnych typów wzmocnień w zależności od przystosowania dziecka. Hipoteza nie potwierdziła się. Rodzice, stosując wzmocnienia II typu, czynią to istotnie różnie w zależności od przystosowania młodzieży. Wzmocnienia pozytywne istotnie częściej stosowane są przez rodziców wobec młodzieży przystosowanej niż nieprzystosowanej społecznie. Negatywnej kary istotnie częściej doświadcza młodzież z deficytami społecznego funkcjonowania niż młodzież bez deficytów.
Bibliografia
Bołdyrew, A. (2009). Kara i strach w wychowaniu dzieci w polskich rodzinach w XIX w. Dziecko Krzywdzone. Teoria, Badania, Praktyka, 8(3), 33–39.
Fabes, R. A., Fultz, J., Eisenberg, N., May-Plumlee, T., Scott, C. F. (1989). Effects of rewards on children’s prosocial motivation: A socialization study. Developmental Psychology, 25(4), 509–515.
Fagan, J., Tyler, T. R. (2005). Legal socialization of children and adolescents. Social Justice Research, 18, 217–241. https://doi.org/10.1007/s11211-005-6823-3
Gershoff, E. T., Grogan-Kaylor, A. (2016). Spanking and child outcomes: Old controversies and new meta-analyses. Journal of Family Psychology, 30(4), 453–469. https://doi.org/10.1037/fam0000191
Giddens, A. (2006). Socjologia. Wydawnictwo PWN.
Gogacz, M. (1997). Człowiek i jego relacje. Wydawnictwo ATK.
Golik, I.V. (1992). Rewards and Punishments. Sociological Research, 31(2), 89–98. https://doi.org/10.2753/SOR1061-0154310289
Mulder, L.B. (2008). The Difference between Punishments and Rewards in Fostering Moral Concerns in Social Decision Making. Journal of Experimental Social Psychology, 44(6), 14–36. ff10.1016/j.jesp.2008.06.004ff. ffhal-00626278f
Pinheiro, P.S. (2006). World Report on Violence against Children. United Nations. Pobrane 5.05.2021 z: https://digitallibrary.un.org/record/587334
Sharot, T. (2018). The influential mind: what the brain reveals about our power to change others. Picador.
Skinner, B.F. (1965). Science and human behavior. NY The Free Press.
Skinner, B.F. (2013). Behawioryzm. Wydawnictwo GWP.
Strauss, G.P, Allen, D.N. (2009). Positive emotions have unique capacity to capture attention. Applied Neuropsychology: Adult, 16(2), 144–149.
https://doi.org/10.1080/09084280802636413
Suchocka, A. A., Suchocka, A. (2009). Kary i nagrody w wychowaniu dziecka w okresie adolescencji. Colloquium, 1(1), 217–226.
Suchowierska-Stephany, M., Ostaszewski, P., Bąbel, P. (2021). Analiza zachowania. Vademecum. Wydawnictwo GWP.
Szacka, B. (2003). Wprowadzenie do socjologii. Oficyna Naukowa.
Szafran, J. (2017). Kary fizyczne jako przejaw przemocy wobec dzieci. Dziecko Krzywdzone: Teoria, Badania, Praktyka, 16(4), 55–80.
Sztompka, P. (2012). Socjologia: analiza społeczeństwa. Wydawnictwo Znak.
Tillmann, K.J. (2006). Teorie socjalizacji. Wydawnictwo PWN.
Wächter, T., Lungu, O. V., Liu, T., Willingham, D. T., Ashe, J. (2009). Differential effect of reward and punishment on procedural learning. Journal of Neuroscience, 29(2), 436–443. https://doi.org/10.1523/JNEUROSCI.4132-08.2009
Wojciszke, B. (2009). Człowiek wśród ludzi. Zarys psychologii społecznej. Wykłady z psychologii, tom 8. Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Zimbardo, P. G., Johnson, R. L., McCann, V. (2010). Psychologia: kluczowe koncepcje. Motywacja i uczenie się. Wydawnictwo PWN.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Sławomir Sobczak, Tamara Zacharuk
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
