„ODNOWIONE” INTERNATOWE UNIWERSYTETY LUDOWE W POLSCE W LATACH 1949–1952 – ZMIERZCH IDEI?
DOI:
https://doi.org/10.34813/66coll2024Słowa kluczowe:
historia pozaformalnej edukacji dorosłych, historia polskich uniwersytetów ludowych, internatowy uniwersytet ludowy, stalinizm a edukacja dorosłychAbstrakt
Celem artykułu jest uzupełnienie luki widocznej w dotychczasowych opracowaniach dotyczących historii polskich uniwersytetów ludowych (UL), a więc ich dziejów w okresie stalinowskim. W tekście podjęto bowiem próbę przybliżenia funkcjonowania tych placówek w Polsce w latach 1949-1952. Tak więc w szkicu omówione zostały działania zmierzające do nadania UL-om nowego, socjalistycznego oblicza ideologicznego i narzucenia im jednolitego programu, które podjęto roku oświatowym 1948/1949 roku oraz przyczyny, które doprowadziły do (niemal) całkowitej likwidacji do roku 1952 polskich uniwersytetów ludowych. Autor wykorzystał jako podstawę poprowadzonych analiz materiały źródłowe z kilku polskich archiwów oraz doniesienia poświęcone UL-om w ówczesnej prasie codziennej.
Bibliografia
AAN-MO (1949a). Komunikat P.A.P. Nr 13: Kursy dla pracowników pedagog. Uniwersytetów Ludowych, Warszawa, dn. 22 września 1949 roku [Archiwum Akt Nowych, zespół: Ministerstwo Oświaty – Wydział Prasowy, sygn. 991].
AAN-MO (1949b). Uniwersytety ludowe – projekty programów, programy, rozkłady zajęć 1949 [Archiwum Akt Nowych, zespół: Ministerstwo Oświaty – Departament Oświaty i Kultury Dorosłych, sygn. 3561].
AUL-BS (1949). Dokumentacja działalności Uniwersytetu Ludowego w Błotnicy Strzeleckiej za lata 1949-1951 [Archiwum Uniwersytetu Ludowego w Błotnicy Strzeleckiej, bez sygn.].
b (14.03.1949). Morski Uniwersytet Ludowy. Obrady nauczycieli SL-owców. Kurier Szczeciński, 72.
Biuletyn (15.11.1946). Nowy rok pracy. Biuletyn Towarzystwa Uniwersytetów Ludowych Rzeczypospolitej Polskiej, 3, 1 [msps powiel.; Archiwum Zakładu Historii Ruchu Ludowego w Warszawie – zespół: Towarzystwo Uniwersytetów Ludowych, sygn. ZC-2, k. 209].
cm (9.02.1949). Uniwersytet Ludowy powstanie w Turawie. Uchwały Powiatowej Rady Narodowej w Opolu. Dziennik Zachodni, 39.
DL (7.08.1949). Społeczno-oświatowy kurs Uniw. Lud. ZSCh. Dziennik Ludowy, 213.
DL (19.08.1949). Przyjęcia na Uniwersytety Ludowe ZSCh. Dziennik Ludowy, 225.
DL (11.09.1949). Dwa uniwersytety ludowe dla młodzieży chłopskiej w Lubelszczyźnie. Dziennik Ludowy, 248.
DP (8.08.1949). Uniwersytety Ludowe – krzewicielami kultury i oświaty na wsi. Z ogólnokrajowej konferencji kierowników UL. Dziennik Polski, 215.
Fijałkowska, B. (1978). Ideowo-polityczna działalność związków młodzieży w Polsce w latach 1944-1957. Warszawa: Iskry.
G (24.08.1949). Uniwersytety ludowe kształcą młodzież. Gromada, 47.
GL (31.07.1949). Z obrad Głównej Komisji Społecznej do Walki z Analfabetyzmem. Gazeta Ludowa, 180, 3-5.
GR-Ch (14.08.1949). Kursy dla pracowników pedagogicznych uniwersytetów ludowych. Gazeta Rolnicza – Chłopi, nr 33(235).
GR-Ch (21.08.1949). Nowy rok szkolny w uniwersytetach ludowych. Gazeta Rolnicza – Chłopi, 34 (236).
GR-Ch (4.09.1949). Czego nauczymy się w uniwersytetach ludowych. Gazeta Rolnicza – Chłopi, 36(238).
J.M. (22.08.1949). Ogniska oświaty. Zielony Sztandar, 34, 5.
j.sz. (16.02.1949). Opolszczyzna otrzyma w roku bieżącym domy społeczne, uniwersytet ludowy i biblioteki. Trybuna Robotnicza, 40.
Kazimierowicz, T. (1975). Uniwersytet Ludowy w Boczkach [msps, Archiwum Zakładu Historii Ruchu Ludowego, sygn. P-348/P-278A).
Leczykiewicz, S. (1965). Współczesne uniwersytety ludowe w Polsce. W: K. Wojciechowski (red.). Pedagogika dorosłych (s. 127-141). Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Mauersberg, S. (1977). Z dziejów oświaty dorosłych. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Powszechnej – Zarząd Główny.
Maliszewski, T. (2003). Uniwersytety ludowe na ziemiach polskich w XX stuleciu. W: M. Byczkowski, T. Maliszewski, E. Przybylska (red.). Uniwersytet ludowy – szkoła dla życia (s. 79-117). Wieżyca: Kaszubski Uniwersytet Ludowy.
Maliszewski, T. (2010). Polskie uniwersytety ludowe w latach 1939-1945. W: E. Sapia-Drewniak, J. Janik-Komar (red.). Uniwersytety ludowe i inne formy oświaty dorosłych (s. 69-93). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Maliszewski, T. (2021a). Towarzystwo Uniwersytetów Ludowych RP (1945-1948) – przyczynek do powojennej historii uniwersytetów ludowych. Colloquium 4(44), 191-203. http://doi.org/10.34813/45coll2021.
Maliszewski, T. (2021b). Uniwersytety ludowe w polskiej myśli i praktyce pedagogicznej do końca II wojny światowej. Wybrane problemy. Gdynia: Wydawnictwo Akademii Marynarki Wojennej.
MO (1949a). Uniwersytet ludowy. Program (cześć ogólna). Warszawa: Ministerstwo Oświaty.
MO (1949b). Zarządzenie Ministerstwa Oświaty w sprawie programu nauczania dla internatowych uniwersytetów ludowych nr V-Un-378/49 z dn. 14.05.1949 r. Warszawa: Ministerstwo Oświaty.
Pilch, T. (2007). Uniwersytet ludowy. W: Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. VI (Su-U) (s. 1019-1032). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
Popławski, F. (1985). Polski uniwersytet ludowy. Warszawa: Wydawnictwo Spółdzielcze.
PZ (17.8.1949). Przed inauguracją roku szkolnego na uniwersytetach ludowych ZSCh. Polska Zbrojna, 224.
Ratuś, B. (1981). Ruch młodzieżowy w Polsce Ludowej. Zagadnienia teoretyczne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Rz (1.08.1949). Uniwersytet Ludowy w Pawłowicach sumuje swój 7-letni dorobek. Rzeczpospolita, 209.
S.K. (1.05.1949). Uniwersytet Ludowy pomaga chłopom w akcji „H”. Zielony Sztandar, 18.
TL (6.08.1949). Uniwersytety ludowe krzewią kulturę i oświatę na wsi. Trybuna Ludu, 214.
TL (27.09.1949). Przed rokiem szkolnym na Uniwersytetach Ludowych. Trybuna Ludu, 266.
TR (1.07.1949). Współpraca PCK z uniwersytetami ludowymi. Trybuna Robotnicza, 172.
Wojciechowski, K. (1977). Początki i rozwój uniwersytetów ludowych w Polsce do 1945 roku. W: A. Bron-Wojciechowska (red.). Uniwersytety ludowe w Polsce i za granicą (s. 9-30). Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Zięba, A.A. (2000). Solarzowa Zofia z Michałowskich. W: Polski słownik biograficzny, t. XL/1, z. 164 (s.259-262). Warszawa-Kraków: Polska Akademia Nauk i Polska Akademia Umiejętności.
ZSz (28.08.1949). Zapisy do Uniwersytetów Ludowych Z.S.Ch. Zielony Sztandar, 35.
ZSz (4.09.1949). Zapisy. Uniwersytet Ludowy. Zielony Sztandar, 36.
ZSz (18.09.1949) Uniwersytety Ludowe. Zielony Sztandar, 38.
ŻW (12.05.1949). MZK opiekują się Uniwersytetem Ludowym w Głuchowie. Życie Warszawy, 129.
ŻW (17.08.1949). 40 uniwersytetów ludowych przyjmuje zapisy. Życie Warszawy, 225.
ŻW (20.09.1949). Uniwersytety ludowe na Pomorzu. Życie Warszawy, 259.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Tomasz Maliszewski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
